(Phd) Phỏng vấn

Trường này là phỏng vấn sớm nhất. Tổng cộng phỏng vấn hơn 30 phút, trong 4 thầy cô phỏng vấn thì 3 người thuộc khoa OM. Chương trình này khá coi trọng nền tảng toán học, vì rõ ràng 2 năm đầu các môn chuyên ngành bạn học khá dàn trải. 1. Tại sao bạn chọn học Tiến sĩ tại UConn? 2. Giới thiệu về một trong những dự án nghiên cứu của bạn. 3. Bạn đã quản lý nhiều dự án cùng lúc như thế nào? 4. Bạn tìm kiếm các cơ hội nghiên cứu này bằng cách nào? 5. Tại sao bạn là tác giả chính? Bạn đã làm những gì cụ thể? 6. Tại sao các môn toán không xuất hiện trong bảng điểm của bạn? 7. Tại sao bạn chỉ đạt hơn 60 điểm ở môn XXX? 8. Bạn biết gì về toán học đằng sau khai thác dữ liệu văn bản? 9. Bạn đã nộp đơn vào những chương trình khác? Bạn đánh giá chương trình của chúng tôi như thế nào? Nếu được nhận, khi nào bạn có thể phản hồi? 10. Bạn có kinh nghiệm giảng dạy không? 11. Bạn có câu hỏi gì không?

Đây là một dự án rất tiềm năng, có hai giáo sư MISQ SE đứng đầu, nên tỷ lệ hiệu quả so với chi phí khi ứng tuyển là rất cao. Có ba giảng viên phỏng vấn, nhưng nghe mấy bạn khác nói cũng có lúc là bốn, năm người, thấy có vẻ khá linh hoạt. Tuy nhiên, điều khá lạ là dường như chỉ có coordinator mới xem được CV, các giảng viên khác hỏi những câu hỏi khá chung chung và thẳng thắn nói rằng họ không được xem CV nên không thể hỏi chi tiết. Đại khái có một số câu hỏi sau: 1. Giới thiệu bản thân. 2. Sở thích nghiên cứu. 3. Tại sao chọn chương trình của chúng tôi? 4. Tại sao lại học tiến sĩ khi còn rất trẻ? 5. Có câu hỏi gì không? Không nói rõ tổng cộng phỏng vấn bao nhiêu người, vì họ xem xét hồ sơ từng người một, nếu quan tâm thì sẽ gửi lời mời phỏng vấn. Tổng cộng tuyển 2-3 người.

1. Giới thiệu về bản thân. 2. Tại sao bạn chọn học Tiến sĩ? 3. Giới thiệu một dự án bạn đã thực hiện. 4. Bạn có kinh nghiệm về khai thác văn bản không? 5. Bạn đã thu thập dữ liệu như thế nào? 6. Bạn có kinh nghiệm với học sâu (deep learning) không?

Chương trình phỏng vấn rất rất nhanh... chỉ ba ngày sau khi phỏng vấn xong là tôi đã nhận được thư từ chối. Ban đầu họ cho tôi hỏi câu hỏi, mất gần hai mươi phút, cuối cùng chỉ hỏi tôi hai câu rồi kết thúc vội vàng. 1. Sở thích nghiên cứu. 2. Giới thiệu về một dự án.

**Lời mở đầu**: Tôi không phải người tin vào duyên phận, nhưng lúc này lại thấy tất cả mọi chuyện xảy ra đều có thể quy về cái gọi là duyên phận. Năm bị dịch bệnh tác động này có thể là mùa xin học bổng khắc nghiệt nhất trong nhiều năm (mặc dù ảnh hưởng đến mùa xin học không lớn nếu so với các khía cạnh khác), hầu như trường nào cũng nhận được lượng hồ sơ phá kỷ lục, nhiều trường phải giảm chỉ tiêu hoặc thậm chí không tuyển/trả học bổng; vì thế đến giờ vẫn chưa nhận được offer hay even gọi phỏng vấn thì không ít, nhiều người chỉ còn cách quyết định năm sau tiếp tục cố gắng. Tôi về cơ bản cũng không xuất sắc, mặt khác còn chuẩn bị chưa đủ, lại không để phương án dự phòng, được chọn và cảm thấy hài lòng với sự lựa chọn của người khác có lẽ là đã dùng hết vận may của cả đời. Nghĩ lại con đường đã trải qua, cứ bị từng bước ngoặt nhỏ phá vỡ kế hoạch ban đầu, cuối cùng cuộc đời lại đi một lối hoàn toàn không ngờ tới, ngoài “duyên nợ trời định” thì tôi cũng không biết nên ghi công cho gì nữa; hy vọng từ giờ trở đi tôi có thể dựa vào nỗ lực nhiều hơn là vận may, tiếp tục đi ổn định, cũng mong mọi người đều có được những thứ quan trọng với bản thân mình. Mượn chữ ký email của một thầy cô: “Những điều tốt đẹp nhất trong cuộc sống không phải là vật chất.” Dưới đây là nội dung chính: Mấy ngày trước tôi nhận được offer chính thức từ USC, suy nghĩ mấy ngày thì đa phần sẽ quyết định nhận. Nhân dịp giao thừa, khi mọi người đang quây quần bên gia đình, tôi lập một bài viết để ghi lại những trải nghiệm trên hành trình này. Tôi là người không tự tin lắm, làm việc cũng không mấy có kế hoạch, thường hay lung tung, nên mùa xin học khá dài với tôi là một thử thách: lúc thì trì hoãn, lúc thì vội vàng, nhịp độ rất lộn xộn; tâm trạng lúc nào cũng bất an, thỉnh thoảng chìm trong những câu hỏi kiểu “nếu mình không đủ tốt thì sao”. Nếu bảo tôi nửa năm trước lúc lo lắng cực độ rằng khi nhận được offer tôi sẽ bình thản như vậy thì thật khó tưởng tượng. Vì vậy mục đích viết bài này có lẽ là muốn qua chia sẻ trải nghiệm của mình để những người xin học tương lai đỡ vất vả hơn (dĩ nhiên, dù hi vọng thế nào, tôi cũng hiểu lo lắng cuối cùng là không tránh khỏi). Trước tiên nói sơ về background: tôi học đại học chuyên ngành kế toán trong top 4 trường hàng đầu tại Trung Quốc, đã chuyển ngành một lần, GPA không mấy sáng sủa (khoảng 3.3); vì cảm thấy khả năng học kém nên mặc định sẽ đi làm luôn trong ngành; trong đại học có 4 kỳ thực tập, bao gồm bên bán, bên mua, 4 công ty kiểm toán lớn và một startup (chọn vì thấy thú vị, không liên quan nhiều đến chuyên ngành, nhưng học được nhiều); khi nghĩ về kế hoạch tương lai, tôi không hứng thú với vị trí thuần kế toán kiểm toán, nhưng đối mặt với vị trí tài chính thì thấy thiếu nền tảng bài bản về tài chính, điều này lộ rõ qua nhiều vòng phỏng vấn, thêm nỗi sợ về tăng ca trong ngành tài chính trong nước, nên năm ba quyết định đi du học lấy thạc sĩ tài chính; sau đó rất may mắn được giám đốc chương trình cũ ở UT Austin đồng ý, từ đó đường đời tôi liên tục thay đổi; GPA ở UT khá tốt (khoảng 3.9), GMAT 770, do là chương trình chuyên nghiệp nên không có kinh nghiệm trợ giảng nghiên cứu (RA); luận văn đại học tôi viết nhìn lại khá ngây thơ, dù thú vị; thư giới thiệu gồm một của giáo viên luận văn đại học, hai của giáo viên tài chính ở UT, không nổi tiếng, lại chuyển ngành nên không thể gọi là “thư giới thiệu siêu đẳng”; điểm TOEFL xin học PhD chỉ có 109 (nói 23), thi vào giữa tháng 11 năm ngoái, có kết quả rồi thì cảm giác như trời sập nhưng cũng không thể thi lại nữa. (Nói lịch sự là chơi bài trên tay thôi.) Nói nhanh về kết quả: tôi không xin quá nhiều trường, cộng với nền tảng có điểm yếu, đến nay chỉ có 3 trường gọi phỏng vấn (còn hai trường chưa gửi lịch phỏng vấn), theo thứ tự là USC, Ohio State, U Chicago; đây là sự phân bố khá khó xử với tôi, một trường thì cảm thấy quá sức, trường kia thì hơi tiếc nuối, cảm giác như đang đi trên dây cao không có bảo hộ, sơ sẩy là mất trường học; ban đầu khi tôi trao đổi với nhiều người, điểm chung được nhắc đến nhiều nhất là việc tuyển sinh PhD cực kỳ ngẫu nhiên, trường mình thấy hợp chưa chắc gọi, nhiều khi trường không ngờ đến lại gọi phỏng vấn (trường gọi phỏng vấn tôi đều không bất ngờ, còn trường tôi tin là “fit” thì lại không chọn tôi...), điều này khác hoàn toàn so với khi xin thạc sĩ, nên lời khuyên chung là nên xin nhiều trường hơn (dĩ nhiên không phải “vãi mạng” mà là mở rộng tiêu chí chọn trường một chút); tôi thì không làm theo, hơi hối tiếc, nhưng kết quả là may mắn không bị ảnh hưởng nhiều, chỉ còn sợ thôi; số trường mọi người xin dao động 17-31, tôi vượt qua mốc tối thiểu; nếu có người hỏi tôi bây giờ tôi cũng trả lời “nên xin 20 trường hơn là 10 trường.” **1. Làm sao quyết định/ Tại sao học PhD? (gọi tắt là “động lực”)** Tôi nghĩ đây là câu hỏi quan trọng nhất trong quá trình nộp đơn, dù chỉ xét về mặt công việc, SOP và phỏng vấn đều rất quan tâm; thêm nữa tôi cảm thấy nếu không nghĩ kỹ thì không thể tiến lên được (dù có thể chỉ là tính cách cá nhân), nên mọi người trước khi bắt đầu hãy dành thời gian làm rõ câu hỏi này. Khi gặp khó khăn hoặc lo lắng, đây cũng là thứ khiến bạn kiên trì được! / Hôm nay tâm trạng tốt nên viết tiếp./ Dù quyết định là chốc lát, nhưng ý tưởng học PhD là tích lũy dần từng chút; tóm tắt thì là muốn trải qua 5 năm tới bên cạnh những người rất thông minh. Ý tưởng phổ biến, trong đó có vài người tôi biết, là mong muốn có nghề giảng dạy rồi mới đi ngược lại chọn học PhD, nghe rất có lý và có kế hoạch (cười). Tôi tất nhiên không suy nghĩ dài hạn vậy, lý do khiến tôi tiến bước là tưởng tượng về tương lai gần, và hiện tại với quá khứ; kể vậy để nói với những người không có mục tiêu xa vời như tôi rằng như vậy cũng ổn, cuộc đời luôn đầy bất ngờ. Hai động lực lớn nhất giúp tôi quyết định cũng không liên quan nhiều tới nghiên cứu học thuật, một là một cuộc phỏng vấn trong ngành, hai là một blogger bỏ việc tại nhà hàng Austin Uchiko trên Youtube. Luận văn năm cuối diễn ra khá suôn sẻ, tôi tưởng rất khó khăn cuối cùng cũng làm được; làm đúng quy trình, có chút khó chịu vì chứng bệnh trì hoãn, kết quả bảo vệ rất tốt, có lẽ đây là lần duy nhất tôi được điểm cao trong chuyện liên quan chuyên ngành; thầy hướng dẫn cũng nhắc đến chuyện học PhD vài lần nhưng lúc đó tôi đã nhận offer chương trình MSF Austin, chưa suy nghĩ kỹ; chương trình Austin bắt đầu đầu tháng 7 (liên tục không ngắt quãng với tốt nghiệp trong nước), học hành hành chính 9-5, còn có nhiều cơ hội gặp gỡ đồng nghiệp thành đạt; gần hết 2/3 kỳ hè tôi lần đầu suy nghĩ học PhD, một phần thấy học rất vui, phần khác cảm thấy mình và người trong ngành suy nghĩ rất khác, nói chuyện với giáo viên lại dễ chịu; tôi từng đến gặp giám đốc chương trình hỏi, ông nói chương trình chuyên nghiệp vẫn có người học lên PhD, khuyên nghe seminar xem thế nào; nhưng lúc đó tôi bị hai điều cản trở: các giáo viên đa phần là nam da trắng hay đùa về bóng bầu dục, tôi không tìm được hình mẫu, không tưởng tượng được mình sẽ là thầy cô thế nào; thứ hai là tôi vẫn đang theo đuổi cái mà tôi nghĩ nên làm (what I thought I should do) so với cái tôi thật sự muốn (what I truly want). Tôi đến Mỹ với ý định làm việc ngành tài chính, đó điển hình là what I thought I should do; tuy không phải tôi, nhiều bạn trẻ muốn vào ngân hàng đầu tư, tư vấn, công ty danh tiếng dù không biết rõ đó làm gì, hay văn hóa/phạm vi công việc ra sao, trả lời các câu hỏi rất sáo rỗng mà không hiểu tại sao, chỉ vì tưởng là phải vậy. Khi nói chuyện với cố vấn nghề nghiệp trong chương trình, họ biết tôi không thật sự thích những việc đó, khuyến khích tôi suy nghĩ nhiều hơn, thậm chí đưa ra lựa chọn làm hành chính trường đại học, luôn hỏi tôi thật sự muốn gì, điều gì làm tôi hạnh phúc; nhờ thế sau vài tháng tôi hiểu được sự khác biệt này và tại sao cần chọn cái mình thật sự muốn. Có người bảo làm việc không thích kiếm tiền rồi sau đó làm nghề thích là tối ưu, tôi thấy không phải; cùng việc đối với người khác nhau, hiệu quả bỏ ra khác nên những công việc ai cũng lao vào thì lợi ích biên bị giảm (lương giờ thấp, tăng ca nhiều, nhiều việc cơ bản, ít cơ hội học tập, yêu cầu cao mà không liên quan...), với người không thích công việc đó thì không hợp lý trừ phi vì mưu sinh; người thích sẽ chịu đựng vì vui được từ công việc; đương nhiên chuyện biến đam mê thành nghề là chuyện hiếm có khó tìm, tôi nghĩ chọn công việc có lợi ích biên xã hội lớn hơn hoặc bằng lợi ích cá nhân là được; hãy nghĩ xem mình “tuyệt đối không muốn” điều gì, lựa chọn có dẫn đến điều đó hay không, và có lối thoát hay không. Ai hỏi tôi trong học thuật hay trong ngành, tôi mới chạm nửa chân vào học thuật nên không dám nhận xét; cảm nhận ngành là có người giỏi, nhưng tỷ lệ thấp hơn học thuật, càng lên cao tỷ lệ người giỏi càng cao (tức cấp thấp phải chờ nhiều năm), đa số coi việc đó là công việc, không thể lúc nào cũng đạt 100%, còn tôi thì rất quan tâm tìm cách cải thiện, người xung quanh không quan tâm miễn làm xong, rất bực bội, dù công việc kiểu nghiên cứu cũng là trả lời câu hỏi người khác đặt ra, tính tự chủ và linh hoạt không cao; mỗi công ty, vị trí khác nhau sẽ khác, có những nơi không như vậy, ví dụ DFA trong kỳ thạc sĩ tôi quan tâm. DFA ở Austin, do David Booth (chính là Booth của Chicago), cùng Fama & French thành lập từ trước khi các bài báo được xuất bản, là thử nghiệm sớm nhất trong việc thương mại hóa nghiên cứu, thúc đẩy ngành đầu tư theo nhân tố (factor investing); công ty này thú vị ở chỗ không nhận cá nhân mở tài khoản trực tiếp, phải qua cố vấn tài chính, rất chú trọng giáo dục nhà đầu tư, nhân viên ai cũng hiểu triết lý đầu tư, tạo nên thương hiệu nhất quán mạnh mẽ; đại học tôi hiểu dở về mô hình ba nhân tố/APT, nhờ công ty này mới học lại, thêm EMH; đó là lúc tôi bắt đầu nghĩ vốn thị trường là gì, lợi nhuận là gì, rủi ro là gì, xem nhiều phỏng vấn lãnh đạo tài chính mở rộng tầm mắt; sau đó một phỏng vấn, một thầy giáo kể hồi học MSF có môn Lý thuyết Tài chính yêu cầu đọc bài báo, các bạn cùng lớp thấy chán vì không biết trong thực tế có ích gì, chỉ mình thầy thích và thấy đó là thiên tài, rồi thầy cũng học PhD; tôi xem bài báo mô hình năm nhân tố mới xuất hiện, gồm nhân tố đầu tư và nhân tố lợi nhuận; có giải thích phổ biến cho premium giá trị là các công ty đang khó khăn, nhưng lại mâu thuẫn với premium lợi nhuận, hỏi người khác không ai giải thích được, thầy còn bảo mô hình năm nhân tố không thuyết phục; nghe có vẻ khó tin nhưng vấn đề không được giải quyết khiến tôi đau đầu; trong phỏng vấn on-site, một giám khảo có PhD, tôi nghĩ ông có thể trả lời; tôi hỏi, ông không do dự, vượt lên mâu thuẫn lợi nhuận với khó khăn, chỉ ra các nhân tố xuất phát từ phương trình kế toán, việc công ty khó khăn chỉ là giải thích chứ không phải nguyên nhân gốc rễ; hôm đó trên đường về và trong phòng rất vui, như mây mù trong đầu tan hết, còn viết email cảm ơn, cảm thấy dù không đậu phỏng vấn cũng xứng đáng; phỏng vấn qua rồi, vòng cuối làm hỏng, bị trượt không ngạc nhiên, không buồn lắm, chỉ khi viết email rằng không được làm việc với người siêu thông minh đó mới khóc; lúc đó bảo mình, không được hợp tác vậy thì phải tự trở thành người đó. Trải nghiệm này tôi viết vào SOP; bạn bè và giáo viên người Trung Quốc không đồng tình, sợ khiến người khác nghĩ tôi “không xin được việc nên mới học PhD”, không biết có ảnh hưởng đến phỏng vấn bị trượt không; phỏng vấn ở U Chicago cuối cùng họ bảo họ mời phỏng vấn tôi vì SOP ghi chuyện bị loại công việc ngoài ngành (người bình thường ai cũng hiểu sẽ không viết vậy), thấy thật lòng; còn bạn bè và giáo viên người Mỹ không phản đối, có lẽ khác biệt văn hóa? Động lực khác bao gồm nhận ra không muốn rời xa trường sau mấy ngày ở thư viện, thích và giỏi các môn lý thuyết, đặc biệt khi dùng trí nhớ và tư duy trừu tượng, thêm nữa giáo viên đa phần suy nghĩ "có cấu trúc", khiến tôi dễ chịu; tôi thấy đó khác biệt lớn nhất với ngành nghề (dĩ nhiên ngành cũng có người như vậy, ví dụ một lãnh đạo đề xuất đánh thuế quỹ đầu tư thụ động, rất thú vị); cứ kéo dài rồi đến cuối kỳ và thi CFA, nên quyết định nghĩ kỹ vào kỳ nghỉ đông; trước kỳ nghỉ, tôi trò chuyện cuối với cố vấn nghề nghiệp, nói sẽ suy nghĩ kỹ. Những tiếng nói phản đối trong đầu rất lớn, một phần từ mẹ: con không đủ thông minh, không có ý chí, không chịu được cực khổ, mẹ hiểu con nhất, con không phù hợp học thuật; phần khác là sợ tương lai: nếu không có offer, nếu không qua kỳ thi QE, nếu không viết nổi luận văn, nếu không tìm được vị trí giảng dạy, đã phải đặt kế hoạch cho 5 năm tới, 5 năm đấy... Phải dạy học, không biết đá bóng, lớp học có buồn không, chẳng biết có người giống mình lo lắng không. Một tối bật ngộ ra, hiểu ra tôi không học PhD để lấy bằng hay vị trí giảng dạy, mà là vì quá trình không phải kết quả; tôi quyết định cách tôi muốn sống 2-5 năm tới chứ không phải phải có được gì đó sau 5 năm; rồi quyết định và không ngoảnh lại. Lỡ nói dài, hy vọng giúp được các bạn đi sau từng bỡ ngỡ, lạc lối; vì điều này quan trọng nên tôi viết chi tiết, phần sau sẽ viết ngắn lại. 【Chuyện ngoài lề】 Hôm nay xem một talk TED (https://youtu.be/MKlx1DLa9EA) nhớ tới mặt khác của ngành: không cảm thấy thỏa mãn; không thấy giúp người khác, không thấy công việc làm thế giới tốt hơn; tôi từng nghĩ làm nhà hoạch định tài chính để có thể ảnh hưởng cá nhân và gia đình, giúp họ đạt mục tiêu và giảm áp lực tài chính; nhưng biết rằng hầu hết công ty lấy hoa hồng, xung đột lợi ích, rất ít công ty tính phí tư vấn theo giờ, cuối cùng thành nghề bán hàng, công ty cũng không hỗ trợ nhiều, phải tự đi tìm khách hàng trong các sự kiện địa phương; vậy nghề này có tiềm năng thỏa mãn nhưng thực tế không như ý. **2. Sau khi quyết định đến trước khi nộp hồ sơ** Sau khi quyết tâm, tôi trò chuyện với nhiều người, thấy quá trình dễ chịu hơn phỏng vấn tìm việc nhiều; một phần có lẽ do tôi thật sự muốn làm nên quan tâm, biết hỏi gì, không cần chuẩn bị danh sách câu hỏi hay cách dẫn dắt; một phần khác giáo viên chương trình chuyên nghiệp thấy sinh viên muốn đến đây đa số rất vui và nhiệt tình; phỏng vấn thông tin (informational interview) thường không quá 30 phút, chủ yếu là câu trả lời mang tính thực tế như công việc hàng ngày, trách nhiệm, con đường nghề nghiệp, có nhiều lời xã giao, trừ khi gặp người nhiệt tình thì khó có câu trả lời sâu sắc; giáo viên thì khác, mỗi lần thường kéo dài cả tiếng, đưa nhiều lời khuyên hữu ích, trả lời cả những câu hỏi ngớ ngẩn, có người sau còn lo kết nối giúp tôi với các giáo viên, sinh viên mà tôi không liên hệ được; có vài trải nghiệm không vui, có người suốt thời gian chỉ châm chọc tôi coi thường, lúc đó tôi lên phòng rửa mặt khóc vì nghĩ là do bản thân không phù hợp; sau được bạn, mentor an ủi mới hiểu rằng người không thích mình không phải lỗi mình, không nên vội tự trách; trải qua một vụ “bạo lực mạng”, tôi càng nghĩ ai ghét bạn nghĩa là bạn đã làm điều đúng; trước có người nói giáo viên người Hoa dùng cách giáo dục áp bức, mỗi người thích cách khác nên tôi không bình luận, nhưng khi bị mắng cũng đừng từ bỏ, nghĩ đến lời khen để cân bằng cảm xúc; tôi từng có chiêu tạo thư mục trong email để lưu lại các thư khen, tiện cho lúc cần chứng minh tăng lương, hay khi thất vọng đọc lại sẽ vui hơn. Những thông tin đáng tin cậy tôi nhận được: * PhD khác thạc sĩ, uy tín chương trình rất quan trọng; chất lượng trường quyết định vị trí công việc sinh viên bình thường hoặc yếu có thể đạt, còn sinh viên giỏi thì tự tìm được chỗ tốt hơn; uy tín của giáo viên hướng dẫn quan trọng vì thư giới thiệu của họ được coi trọng, bạn có cơ hội vào trường tốt hơn; ở những trường rất lớn, bạn học xung quanh đều rất thông minh, học được cách tư duy của họ, dù đề tài nghiên cứu không hoàn toàn đúng thì vẫn có thể tìm người hỗ trợ, môi trường này rất cần thiết. * Sinh viên Trung Quốc thường kỹ năng kỹ thuật tốt, nhưng kỹ năng giao tiếp/thuyết trình kém, điều này quan trọng vì bạn phải thuyết phục người khác dành thời gian tìm hiểu nghiên cứu của mình (dù kỹ thuật tôi cũng chưa chắc tốt). * Giáo viên tài chính và kế toán trong trường kinh doanh là hai ngành trả lương cao nhất, tài chính cao hơn kế toán một chút, cạnh tranh cũng mạnh hơn, nhưng không đủ lớn để ảnh hưởng đến quyết định. * Muốn biết mình thích hay không thích gì, cách tốt nhất là đọc các bài báo nghiên cứu. * Bạn không cần kinh nghiệm nghiên cứu để xin PhD ở trường kinh doanh vì đó là điều sẽ học trong chương trình; nếu bạn đã có sản phẩm nghiên cứu thì học PhD không đáng. * Tôi không tưởng tượng được cuộc sống 5 năm học PhD ra sao (giờ cũng chưa); thường đầu tiên là học, một số trường có RA/TA để làm việc với giáo viên, có kỳ thi QE (có trường thi, có trường luận văn hoặc cả hai), qua QE là chính thức có danh hiệu nghiên cứu sinh, sau đó chuyên tâm nghiên cứu, làm dissertation và chuẩn bị thị trường việc làm (tìm việc giảng dạy); nếu cảm thấy không hợp thì nên bỏ sớm chứ không nên cứng đầu; có người mô tả từ năm thứ ba trở đi rất cô đơn; có người gợi ý ngay lúc mới vào có thể liên hệ giáo viên mình thích xem có việc gì làm. * Điều truyền cảm hứng nhất với tôi: do một số giáo viên UT kế toán có kết nối với trường đại học tôi, có thầy từng dặn nếu thật sự muốn tiếp cận thì phải nghĩ mình có thể mang lại gì; tôi sợ không biết được gì để bắt đầu; khi trò chuyện với giám đốc chương trình cũ, tôi nói điều này, ông đáp bạn không cần đáp trả gì, chỉ cần chân thành quan tâm việc chúng tôi làm là đủ, ta làm giáo sư vì muốn giúp bạn chứ không phải đòi hỏi; dù không hoàn toàn đúng với nhiều thầy, nhưng giúp tôi rõ ràng loại giáo viên tôi muốn trở thành (giáo viên ấy còn giúp kết nối và đề nghị viết thư giới thiệu, tôi rất cảm động). Nếu có điều kiện, nên nghe seminar ở trường, không cần hiểu hết bài báo, chỉ cần biết nội dung chung cũng rất thú vị. Rồi đến COVID, gia đình có biến cố, khi tôi hồi tỉnh thì mùa xin học đã bắt đầu. **3. Mùa xin học** Hầu hết trường deadline vào 15/12, một vài trường 1/1 hoặc 15/1, nhưng trường tốt đa số là 15/12; tôi bắt đầu vào khoảng tháng 10, cộng thêm thi CFA 6/12, lịch trình gần như trùng nhau nên rất vội; theo tôi quá trình xin học có thể chia làm ba bước: hiểu bản thân, hiểu trường, trình bày. Thời gian dành cho xin không quá dài, nhưng càng làm sớm càng tốt, thời gian dài giúp đầu óc xử lý thông tin tốt hơn, đồng thời cho thầy cô đủ thời gian viết thư giới thiệu; mỗi người có tiêu chí chọn trường riêng, tôi không rành địa lý Mỹ nên chỉ coi vị trí là yếu tố phụ ban đầu; uy tín quan trọng nhưng cần có vài trường an toàn; ngoài ra tôi quan tâm nhất là mối quan hệ giữa đề tài nghiên cứu của giảng viên và sở thích của tôi; đầu tiên tôi cũng không biết rõ sở thích của mình, phát hiện dần trong quá trình chọn trường nên viết chung luôn. Đoạn sau dành cho người như tôi hồi đó không rõ chuyện, ai đã biết xem giáo viên và trường bỏ qua. Tôi làm danh sách ban đầu, chưa đầy đủ, sau thêm nhiều nơi khác; đừng hoảng, có điểm bắt đầu còn hơn không biết từ đâu; tôi tham khảo bảng xếp hạng của BYU và UTD, UTD dựa trên số bài xuất bản ở một số tạp chí, tôi chọn thô sơ 3 tạp chí kế toán hàng đầu (JAR, TAT, JAE), dù kế toán cũng có thể xuất bài tài chính; BYU có điểm hữu ích là có thể tra giảng viên và lĩnh vực nghiên cứu, loại bỏ nhanh giáo viên không thích (ví dụ tôi mất công mới biết ông kia làm lý thuyết, tìm tên trên BYU dễ biết ngay); nhìn chung xếp hạng không phải điểm bắt đầu tốt vì thường ưu tiên trường lớn, chỉ số khách quan khác là placement, trên website trường thường có (cũng có trường liệt kê chung b-school hoặc chỉ vài trường, chọn tốt); tôi hỏi thêm hai sinh viên đang học và bổ sung vài chương trình khá ổn nhưng không rõ xếp hạng, họ hiểu về lịch sử placement của trường; mỗi người có tiêu chí khác nên đánh giá khác nhau, ưu tiên người có hướng nghiên cứu giống mình thường hữu ích hơn, dù khác nhau nhiều cũng ngầm phản ánh uy tín trường; tôi trong đầu cho tài chính archival top 1 là MIT, Chicago, U Penn và UNC, UNC cũng mạnh thuế. Nghiên cứu kế toán thường phân theo phương pháp: lý thuyết, lưu trữ, thực nghiệm; theo đề tài: tài chính, kiểm toán, quản lý, thuế; khi xin không cần chọn ngay hướng cụ thể, SOP và phỏng vấn nói vậy là oke, nhưng đừng nói dối để lấy lòng trường khác, ví dụ bảo không thích thực nghiệm nhưng với Cornell lại muốn làm thực nghiệm; có người nói trường có thể trao đổi thông tin ứng viên, nói dối dễ bị phát hiện; một số trường ít giáo viên theo hướng này, một số trường đủ cả (ví dụ UT có bảng phân theo hướng, dễ tìm). Trường lớn có lợi thế với trẻ chưa biết mình thích gì. Trường thường có giáo viên giảng dạy (lecturer) và giảng viên cố định (tenure track), giảng viên chỉ dạy, có lúc còn làm công tác lâm sàng, chịu trách nhiệm giảng dạy, nghiên cứu, hành chính; tiểu sử giáo viên cho biết những bài báo gần đây, nếu lâu không có bài, kèm nhiều công việc ngành thì có thể không tích cực; một số giáo viên có nhiều nghiên cứu, xem bài viết gần đây và working paper, vì có thể thay đổi hướng nghiên cứu; thầy cô 10 năm trước làm topic phù hợp nhưng giờ không còn phù hợp thì phải cẩn thận; một số ghi rõ sinh viên đã đào tạo, dù không phải CV nào cũng đầy đủ; thông tin CV cũng không hoàn toàn phản ánh thực tế, ví dụ một giáo viên tôi phỏng vấn sau 2013 chỉ còn vài bài, tôi nghĩ không còn hoạt động, hỏi mới biết đang chuyển nhà. Ban đầu xem bài báo giáo viên khiến tôi ngơ ngác, bắt đầu từ Chicago, từng người có dải bài dài khó hiểu, không biết chọn thế nào, chịu không nổi, để cuối cùng mới xem; qua xem nhiều sẽ cảm nhận được sở thích mình về đề tài nào, càng vào sau lựa chọn dễ, gặp trường có giáo viên thú vị thì phấn chấn vì thấy việc họ làm hấp dẫn; tôi ghi chú kỹ giáo viên từng trường, với giáo viên đặc biệt gắn chú về bài báo và tóm tắt, ghi điểm chính (khuyên dùng Notion có tính năng toggle rất tiện quản lý), vì đọc nhiều trường dễ quên trước đó, ghi lại tâm trạng lúc xem giúp sau chọn trường, viết SOP, chuẩn bị phỏng vấn. Chọn trường có nhiều yếu tố cá nhân nên tôi không bàn, chỉ thông tin tôi làm; có người chọn dựa vào background để chọn trường dễ đậu, tôi thì thuộc kiểu “ngồi chờ số phận” nên không tính; như đã nói, trường thấy hợp bạn không chắc chọn bạn, trường không nghĩ bạn hợp lại gọi phỏng vấn, nên cảm thấy không có chiến lược tốt. Có danh sách trường xong, tôi gửi email hỏi giáo viên viết thư giới thiệu (đều đã từng trao đổi trong trường nên hỏi không ngại); tôi viết đại ý: bắt đầu xin PhD, dự kiến nộp xx trường, deadline đa phần vào xx ngày, liệu thầy cô có thể giúp tôi viết thư không; có người yêu cầu CV, tôi gửi kèm giải thích vài điểm có thể nghi ngờ; ba thư không đóng vai trò quyết định (xem phần background), nhưng có hai thầy giáo Mỹ gửi rất nhanh sau khi nhận link, tôi không hiểu hồi đó lo gì; tôi cũng báo trước cho các thầy biết ngày gửi, trường, deadline, có trường gửi link sau khi nộp hồ sơ, tôi đánh dấu rõ, nên quá trình suôn sẻ, rất may mắn. Phần lớn trường yêu cầu CV và SOP, có trường thêm bài luận nhỏ, MIT còn có video essay; tôi chỉnh sửa CV từ CV xin việc cho phù hợp, thêm luận văn đại học, nén kinh nghiệm làm việc, chỉ một trang, có bạn thấy CV xin PhD dài chùm, cả dự án lớp học đều viết, nghe cũng tốt nhưng tôi hơi lười; SOP tôi đọc đề bài các trường, tóm tắt 5-6 câu hỏi chung: 1. Tại sao học PhD? 2. Tại sao kế toán? 3. Trình độ/ nền tảng. 4. Sở thích nghiên cứu. 5. Kế hoạch nghề nghiệp tương lai. 6. Tại sao chọn trường XYZ. Tôi trả lời lần lượt, đồng thời xem yêu cầu chữ/ trang các trường. Viết SOP với tôi không khó lắm tiếng Anh, nên viết xong để người khác xem rồi chỉnh; nội dung khó vì tôi từng nghi ngờ năng lực, viết không được, nhiều lần viết không ra hay lan man; một mentor nói hay, tôi cứ viết tất cả ra, không cần lo sẽ đem vào SOP hay không, khi gỡ bỏ bớt sẽ ra ý hay và có điểm bắt đầu; khó nữa là tôi không thể viết điều mình không tin, lúc đầu tôi nghi mình không đủ nên không thể viết; sau quá trình đau khổ tự nhận thức và thuyết phục bản thân, đồng thời tìm tài liệu tôi hiểu rằng mình có thể, đủ điều kiện, rồi viết SOP thành nhiều lần; tôi thấy nhiều bạn trong nước viết thiếu thật, không logic, không thuyết phục, nhưng đó không phải giả dối, chỉ là không diễn đạt, hỏi thêm mới khai phá tốt; đó là cách tôi làm, có người phản đối, còn bị thầy giáo chê quá thẳng thắn. Chọn trường và SOP xong, tôi dành toàn bộ thời gian ôn CFA, thi xong mới nhớ hầu hết chương trình đã quên, may nhờ ghi chú trước, viết “tại sao chọn trường” và nộp hồ sơ trước deadline, một vài trường deadline muộn nên tôi nộp sau ngày 15/12 vài hôm, xong đi nghỉ. **4. Phỏng vấn** Phỏng vấn thật gian khổ, lúc nghỉ tôi mới phát hiện có trang web gradcafe, tìm thời gian phỏng vấn các năm, xem trường nào đã gọi phỏng vấn; nhiều trường gửi chậm một lần nên khi bạn khác nhận mà mình không thì thấy... lạ; tôi nghỉ ngơi đã có trường gọi phỏng vấn, lúc đó mới nghĩ mình có thể không được học. Lịch trình: * 07.01 nhận phỏng vấn USC * 14.01 USC với Clive Lennox giám đốc chương trình (theo thời gian tôi xin kéo lùi) * 15.01 follow-up, Clive bắt đầu liên hệ thầy cô và sinh viên phỏng vấn tiếp (Lúc đó tôi được lựa chọn chờ kết quả trường khác trong 2 tuần) * 16.01 nhận phỏng vấn Ohio State * 18.01 Ohio với Andrew van Buskirk giám đốc chương trình vòng sơ bộ * 20.01 USC với Richard Sloan * 23.01 USC với Mark Soliman * 23.01 Gặp mặt cà phê với sinh viên USC * 23.01 nhận phỏng vấn Chicago * 30.01 USC với Shane Heitzman * 03.02 Phỏng vấn panel toàn bộ với Chicago * 05.02 Phỏng vấn giao tiếp không chính thức USC * 06.02 Nhận offer không chính thức của USC. Nói về phỏng vấn Chicago, khá thẳng thắn: 25 phút, 6 giáo viên liên tục hỏi, xen lời cắt ngang, làm tôi nhớ lại buổi seminar thị trường việc làm trước đây, cần đầu óc sáng suốt và phản ứng nhanh cùng cá tính mạnh (đoạn diễn giải được gọi là Yuhan yuli, tôi thấy không quá lời); bắt đầu từ câu hỏi tại sao học PhD và tại sao chọn kế toán, sau đó đi vào luận văn đại học, hỏi nhiều câu, xen câu hỏi nếu có dữ liệu gì muốn nghiên cứu, hỏi bài báo thích, rồi xoay quanh bài đó, cuối cùng cho tôi hỏi; họ nói khuyến khích sinh viên hợp tác nhưng cần thái độ doanh nhân, đa số thầy cô khá thoải mái (vì tôi nghe một số phản hồi không tốt từ sinh viên trường khác nên hỏi văn hóa lớp học thế nào); sau phỏng vấn vài ngày tôi vẫn hồi hộp, sau khi USC cho offer nói về cảm nhận về Chicago, tôi phàn nàn thì Clive nói hiểu. 【Chuyện ngoài lề】 Nhiều người nghĩ phỏng vấn là trường chọn mình, nhưng thực ra phỏng vấn là đôi bên chọn lựa; tôi không quá thích USC lúc đầu, nhưng hẹn phỏng vấn càng thấy ưng; nhiều yếu tố không nghĩ tới lúc đầu lại hiện rõ qua phỏng vấn, tôi thấy phỏng vấn là cơ hội tốt để hiểu về trường, lại hỏi thăm trường khác. Câu hỏi phổ biến: với tâm thế nào đến phỏng vấn, chuẩn bị thế nào? Tôi khá lo lắng, không phải nói vì lý do rõ ràng; lúc đầu vẫn chịu ảnh hưởng, sau không muốn vậy, tìm cách phân tâm khi căng thẳng, chủ yếu tập đàn, lúc lo tập đến 4 tiếng/ngày, đầu óc bớt nghĩ linh tinh (nhận offer rồi tôi lại tập lại ba ngày nghỉ hai ngày); lần đầu nhận phỏng vấn tôi rất sợ, không biết làm sao, không biết người phỏng vấn thế nào, hỏi gì, chuẩn bị gì, nói gì; cuối cùng tôi hiểu thầy cô quan tâm tôi, muốn biết thêm, có điều không rõ trong hồ sơ, tôi chỉ cần giúp họ hiểu tôi là ai và vì sao có mặt ở đây; nghĩ vậy nhẹ bớt áp lực; sau phỏng vấn tôi lập trang trên Notion ghi câu hỏi dự đoán và từ khóa trả lời, trước phỏng vấn xem lại (để không quên chi tiết); câu hỏi chủ yếu gồm: tại sao học PhD, tại sao kế toán, giải thích GPA, từng kỳ thực tập, luận văn đại học, vì sao thích nghiên cứu XYZ, kế hoạch tương lai, thị trường Trung Quốc hay Mỹ, tiêu chí chọn trường... Gần như là toàn bộ câu hỏi được hỏi; mỗi thầy cô sẽ có tập trung riêng, có người hỏi kỹ từng kỳ thực tập khiến tôi không chuẩn bị phải cố nhớ; trước phỏng vấn cũng xem CV thầy cô, học ở đâu, từng dạy trường nào, mặc dù không giúp nhiều lúc trò chuyện nhưng khiến tôi bình tĩnh hơn; nói chung cần chuẩn bị, hiểu bản thân và đối phương, phỏng vấn quan trọng nhất là tâm thế, đừng nghĩ bị lọc, tin tưởng bản thân và trình bày thôi. Học MSF UT, chương trình sớm nhắc là khi tiếp xúc doanh nghiệp, đừng cố làm vừa lòng họ, mà phải thể hiện thật mình, chỉ có vậy công ty/vị trí chọn mới phù hợp; ví dụ bạn không thích đi công tác, mà nói đi công tác nhiều, sau này làm việc sẽ vất vả; thể hiện mình giúp lọc vị trí/công ty không phù hợp, tôi đồng ý sâu sắc; nhưng nhiều người khi xin học nói tôi nên bỏ quan điểm này, vì tuyển ngẫu nhiên, không có cái gọi là match thật sự, số lựa chọn không nhiều, có sách có bạn, cứ học đã; tôi cũng tin vậy, học được không đặt hy vọng tìm được chương trình hợp; đến phỏng vấn USC càng nhiều càng thấy hợp cực tốt; thứ tưởng học được bỏ đi bỗng lại xuất hiện, vui mừng; tôi nói Melissa là người đúng. Phỏng vấn với giáo viên có 4 buổi, có một buổi cà phê với sinh viên và một phỏng vấn giao tiếp với sinh viên quốc tế; cuối cùng buổi này là với giáo sư Lee Cerling, rất ngắn, hỏi tôi nói tiếng Anh tốt, hỏi tại sao học PhD, tại sao chọn kế toán và USC, rồi hỏi nếu sinh viên năm nhất không thích kế toán, buồn chán tôi xử lý thế nào (về khoản này thì tôi rất đồng cảm, sinh viên tài chính ghét kế toán nhất); trong chuyện trò, ông chia sẻ rằng lĩnh vực nghiên cứu sau tốt nghiệp của ông là ngôn ngữ Anh, ông vốn không học ngành đó nhưng nhận ra mình tài năng nên theo đuổi; chúng tôi cũng hiểu hơn sinh viên bỏ túi kiến thức kế toán nhiều hơn nên phát huy tài năng; dù không biết dạy thế nào, không chắc có dạy được không nhưng thấy góc nhìn rất hợp lý; ông nói tôi sẽ cố gắng không làm sinh viên chán, khỏi lo. Phỏng vấn giáo viên ngoài Clive, đều là hỏi một câu rồi theo câu trả lời mà trò chuyện, đưa lời khuyên, kể chuyện bản thân, tôi học được nhiều; ba câu hỏi đầu là tại sao học PhD, tại sao kế toán/UT và cảm nhận về các khóa học ở Fudan, khác đại học thế nào, luận văn đại học; người hỏi luận văn khác hẳn phong cách Chicago, để tôi trình bày kỹ, hỏi tiếp, có câu khó mà tôi được lời khuyên thú vị, xong còn gửi bài báo liên quan (do tôi xin), không khí rất vui, có thể đùa được (ví dụ tôi hỏi có thể dụ giáo viên trường khác tôi thích sang USC không), họ nói sẽ cho tôi biết trường khác để tôi quyết định tốt nhất; cũng nói cách họ nghĩ về đề tài nghiên cứu, cả chuyện triết lý cuộc sống (tôi rất đồng ý, truyền cảm hứng, trong lòng quyết định chọn thầy làm người hướng dẫn); sau phỏng vấn giáo viên, thầy cô họp hội đồng quyết định offer, rồi Clive gọi Zoom báo; dù mỗi lần trò chuyện đều vui và thấy có hy vọng, tôi nghĩ cũng do may mắn; tôi không thấy mình hơn người bị waitlist hay không gọi phỏng vấn, chủ yếu là cái đã nói: sự phù hợp người và chương trình (cũng giống phỏng vấn xin việc). **5. Nếu làm lại...** Về kết quả thì tôi không hối tiếc, ngoài việc suýt mất học, mùa xin học cho tôi cú sốc: UT không phỏng vấn tôi! Tôi không biết tại sao, nếu tìm lỗi bản thân thì còn nhiều chỗ cải thiện. Một là điểm speaking TOEFL quá thấp, do thi giỏi quá năm trước khiến tôi tự tin quá mức và có phần trốn tránh; điểm ngôn ngữ không nên để sát deadline, tốt nhất trước ít nhất nửa năm, tức có thể bắt đầu thi trước một năm (bởi điểm còn hiệu lực một năm); một vài chương trình ghi rõ yêu cầu 26 điểm trở lên, trường khác có giới hạn ngầm, điểm tôi quá thấp, không biết bao nhiêu trường loại tôi vì điểm này. Chọn trường cũng sẽ thêm nhiều trường an toàn; bạn bè nói tôi lần này gần như không có trường an toàn, tôi tâm niệm nếu không thích thì dù đậu cũng không học nên thôi không nộp; tôi cố chấp quá đến gần mất học mới nhận ra kết quả xin học thường rất ngẫu nhiên, không gì chắc chắn (vỉa hè Ut Austin); đặc biệt tôi không phải học sinh toàn A sáng chói, nên nộp nhiều trường hơi hơn không có hại. Tôi quyết định học PhD trước kỳ xuân 2020, nếu lúc đó bắt đầu tiếp cận giáo viên kế toán và làm RA sẽ được nhiều thứ; lúc đó không nghĩ đến dịch, cứ tưởng còn một năm làm RA, không vội, lại do lý do như đã nói không liên hệ; ngoài việc giúp hồ sơ có kinh nghiệm nghiên cứu, tôi cũng xem đó là dịp thử sức, nếu không thích thì rút sớm; nếu thích sẽ tích lũy kinh nghiệm, vì tiếp xúc sớm nên có nhiều ý tưởng; khi trường còn dạy trực tiếp, cơ hội không tận dụng được là quyết định có ảnh hưởng lâu dài nhất của tôi, tiếc vô cùng. Kết bài chính thức: chúc các bạn đi sau mùa xin năm tới thuận lợi, ít căng thẳng hơn; hy vọng mọi người đều có được và trân trọng những thứ quan trọng với mình. 【Về việc “tiếp cận” giáo viên】 Tháng 10 năm ngoái có người bảo tôi cần nhanh chóng tiếp cận giáo viên, đặc biệt quan trọng ở trường kinh doanh; tôi lúc đó rất bối rối, phản kháng, hỏi sinh viên đang học; người đó khá chủ động nên không tránh việc làm như tôi; bạn ấy khuyên không nên gửi email tiếp cận kiểu thông thường vì thấy cách giáo viên phản ứng đôi khi rất tiêu cực, cảm thấy rủi ro hơn lợi ích nhỏ nên không làm; nhưng bạn đó nói nếu thật sự có ý tưởng cụ thể cho giáo viên thì việc tiếp cận là rất ổn và có thể hợp tác; nên tôi lấy đó làm cớ để lười. 【Chọn trường】 Đây là suy nghĩ cá nhân tôi sau một năm ở Austin; PhD là chặng đường rất dài, tôi nghĩ không nên đến nơi mình không thích, có thể tôi không phải kiểu người chịu đựng môi trường tồi vì “lý tưởng học thuật”; nhiều người chọn trường chú trọng vào uy tín, xếp hạng, thầy cô, bỏ quên yếu tố “đời sống”; một bạn người Ấn bỏ lại UNC và Cornell chọn UT vì có bạn bè ở Austin, thời tiết nắng suốt (do quen khí hậu Ấn Độ); năm nay USC offer nhưng người cầm offer còn có Wharton, nói nếu trường khác mình thích không offer sẽ chọn USC chứ không Wharton; trên thị trường việc làm năm ngoái có ứng viên UT từ chối Booth để chọn trường tôi chưa nghe tên; tôi chỉ kể để nói rằng chọn trường “được công nhận tốt nhất” không quan trọng bằng chọn trường phù hợp với mình, đó cũng là lựa chọn rộng mở. 【Sau phỏng vấn có nên gửi thư cảm ơn?】 Bạn chưa có kinh nghiệm phỏng vấn ngành nghề thường thắc mắc, năm nay nhóm xin học có người hỏi, có bạn trả lời sai lệch; tôi nghĩ gửi thư cảm ơn trong vòng 24 giờ là phép lịch sự, như người khác mời cơm bạn nói cảm ơn; nội dung có thể đề cập cuộc nói chuyện gây ấn tượng, hoặc hỏi thêm nếu có, hay chỉ thể hiện lời cảm ơn phỏng vấn; Google thì có nhiều bài mẫu, không cần quá lo lắng; đừng lo làm phiền thầy cô, có thầy cô lớn tiếng còn trả lời dài dằng dặc. 【Chuyện bên lề】 Mùa xin học nhiều thăng trầm, sau này đường đời còn nhiều chuyện hơn, điều quan trọng là xây dựng mạng lưới hỗ trợ; tôi chưa rõ mạng lưới đó có gì và xây dựng như thế nào, mình vẫn trong quá trình tìm hiểu; tôi chỉ nêu ý tưởng, mọi người tự cảm nhận; nhưng nếu không có mạng lưới đó, tôi nghĩ mình khó chịu nổi từng bước. Tạm nghĩ đến thế, sau lại nhớ sẽ bổ sung. Lưu ý: Đây chỉ là kinh nghiệm cá nhân, đừng dùng làm căn cứ duy nhất cho quyết định.

01.05 Cũng chỉ có một giáo sư phỏng vấn, ông ấy không hỏi câu nào mà chỉ để tôi đặt câu hỏi cho ông ấy. Nên cuộc phỏng vấn kết thúc rất nhanh, chỉ khoảng 20 phút. 01.06 Ngày hôm sau là cuộc phỏng vấn với giáo sư thứ hai. Tôi giới thiệu bản thân, ông ấy hỏi về điểm mạnh mà tôi cảm thấy mình có, còn lại thời gian chủ yếu là trò chuyện.

Dựa trên thông tin tôi thu thập từ những người đã nhận được offer, chương trình này ưu tiên những người có kinh nghiệm làm việc. 1. Giới thiệu bản thân và lý do chọn học tiến sĩ? 2. Có biết một số giảng viên ở đây không? 3. Ngoài kinh nghiệm học thuật, bạn có kinh nghiệm công nghiệp nào truyền cảm hứng cho bạn không? 4. Kế hoạch nghề nghiệp. 5. Mối quan tâm nghiên cứu. 6. Có câu hỏi gì không?

Đây là một chương trình khá mới, nhưng họ đã tuyển vài trợ giảng (AP) khá có năng lực (dù vậy toàn bộ khoa IS chỉ có bảy người...). Sinh viên tốt nghiệp đầu tiên của họ đã đến FIU. Khi phỏng vấn cũng đề cập rằng mục tiêu của họ là đưa sinh viên của mình vào các trường R1. 1. Tại sao bạn chọn học Tiến sĩ tại UMass? 2. Bạn muốn làm việc với những giảng viên nào? 3. Hãy giới thiệu một dự án của bạn. 4. Bạn hiểu thế nào về phương pháp hỗn hợp (mixed-methods)? 5. Làm thế nào bạn tìm được cơ hội nghiên cứu? 6. Bạn có câu hỏi gì không? Ngày 19.02 Phỏng vấn vòng hai hỏi gần như y hệt vòng một, và các giáo viên cũng giống nhau.

Thực ra không chỉ có mấy câu này, nhưng những câu hỏi khác thì mình không nhớ rõ. 1. Giới thiệu về một dự án bạn đã tham gia. 2. Trình bày về quá trình học tập của bạn. 3. Bạn có câu hỏi gì không? Chúc mọi ứng viên đều nhận được offer mà mình mong muốn! Cảm ơn mọi người!

Chương trình này có thể là lựa chọn ít phổ biến đối với ứng viên Trung Quốc, trên diễn đàn CD mình cũng không tìm thấy kinh nghiệm phỏng vấn trước đây. Mình vừa mới phỏng vấn xong, nhân dịp này gửi lời chúc may mắn đến bản thân và mọi người, chúc mọi người năm mới vui vẻ, nhận nhiều offer nhé. **Thời gian:** * 15.01 Nộp hồ sơ * 09.02 Nhận email mời phỏng vấn * 12.02 Phỏng vấn chính thức Thành phần ban giám khảo phỏng vấn: Điều phối viên chương trình Tiến sĩ (CB), một giáo sư mình đã đề cập trong SOP, hai giáo sư chuyên ngành quant, và một giáo sư của CB; tổng cộng 5 người. Quá trình: 1. Không có phần giới thiệu bản thân; 2. Mỗi giáo sư lần lượt đặt câu hỏi, bao gồm cách học các mô hình khác nhau (vì mình có nền tảng đại học hoàn toàn thuộc khối khoa học xã hội), cách xử lý khi gặp khó khăn trong nghiên cứu, điểm mạnh và điểm yếu của bản thân, môi trường nghiên cứu lý tưởng; 3. Phần đặt câu hỏi mình hỏi về thời điểm sinh viên thường bắt đầu làm nghiên cứu, trường có hỗ trợ gì về mặt dữ liệu, cùng với chỉ tiêu tuyển sinh và thời gian công bố kết quả năm nay (năm nay chỉ tiêu CB + Quant dao động từ 1-3 người, rất ít khả năng là 3; kết quả sẽ có khoảng trong 2 tuần). Tổng thể, không khí phỏng vấn rất thân thiện, các giáo sư rất dễ mến. Cập nhật: Mình đã nhận được offer.

Phỏng vấn hai người, nhận một người. Bạn người Nga, trò chuyện xã giao, rất thoải mái. 1. Bạn ưu tiên vị trí nào? 2. Tại sao chọn ngành kế toán? 3. Các khóa học đã học là gì? 4. Kinh nghiệm nghiên cứu ra sao?

**Thời gian:** * 22.12 Nhận lời mời phỏng vấn * 28.12 Phỏng vấn, kéo dài 45 phút **Nội dung phỏng vấn:** 1. Giới thiệu bản thân. 2. Xác nhận tuổi thật của tôi, liệu có nhảy lớp hay không? 3. Quan tâm nghiên cứu. 4. Giới thiệu luận văn thạc sĩ của tôi. 5. Tại sao lại có mối quan hệ tích cực giữa chúng? (Họ cho rằng kết quả tôi làm khác với xu hướng chính, tôi đã giải thích giả thuyết nghiên cứu và phần phân tích lý thuyết trong luận văn thạc sĩ của mình.) 6. Những điểm sáng tạo trong luận văn. 7. Cách đo lường các biến chủ chốt. 8. Giới thiệu đề xuất nghiên cứu. 9. Tại sao quan tâm nghiên cứu lại là chủ đề này, sự thay đổi trong quan tâm nghiên cứu của bạn ra sao? 10. Tại sao chọn Hồng Kông mà không phải Mỹ? 11. Tại sao chọn CUHK? 12. Về vị trí điều phối viên. Tôi đã nói khá lâu về áp lực ở trường đại học, muốn thử đi làm công ty, ví dụ như Huawei lương cao thế nào, sau đó họ hỏi về kế hoạch nghề nghiệp, tại sao nhất định phải vào trường đại học? (Tôi tưởng đây là câu hỏi trong bài thi viết, còn hỏi lại đây có phải bài thi viết không thì họ cười lớn, nói không phải.) Vì họ đều đeo khẩu trang, lại có giáo viên Hồng Kông và Hàn Quốc phát âm nên tôi lo không nghe rõ câu hỏi bài thi viết. 13. Sở thích thường ngày. (Tôi nói thích bóng rổ và bơi lội, thầy giáo Hàn Quốc hỏi tôi chơi bóng rổ vị trí gì, tôi không biết tiếng Anh để diễn đạt trung phong, hậu vệ, phòng thủ ra sao.) 14. Bạn có câu hỏi gì không? Lần này ở CUHK còn có một bài thi viết khoảng 1 tiếng, giống bài viết IELTS, chủ yếu dựa vào nền tảng tích lũy trước đó. Có ba thầy cô tham gia phỏng vấn, sau phỏng vấn xong thì có trợ lý gửi đề thi viết. Thầy cô hỏi kỹ vì sao chọn Hồng Kông mà không phải Mỹ. Bộ phận nhận hồ sơ sau khi phỏng vấn vài ngày là gửi thư kết quả. Câu hỏi khá nhiều, tôi chỉ nhớ đại khái thôi. Mọi người nên xem kỹ các luận văn mình từng viết, dùng tiếng Anh giới thiệu và giải thích các mối quan hệ then chốt. Các trường ở Hồng Kông thường quan tâm vì sao chọn Hồng Kông chứ không đi Mỹ, những câu hỏi quan trọng này phải chuẩn bị kỹ nhé! CUHK là trường đầu tiên tôi muốn đi, dẫu sao cuối cùng cũng nhận được offer của CUHK rất vui, xin gửi lại cho CD, chúc mọi người may mắn!

**Thời gian:** * 04.12 nhận được thư mời phỏng vấn * 07.12 phỏng vấn Thời lượng 20 phút. Không xin học bổng chính phủ Hồng Kông nhưng được sắp xếp vào vòng phỏng vấn đầu tiên. **Nội dung phỏng vấn:** 1. Giới thiệu bản thân. 2. Kinh nghiệm nghiên cứu. 3. Giới thiệu về bài báo của bạn. (Tại sao có mối quan hệ tích cực giữa hai biến? Có thể do bài working paper của tôi trùng hướng nghiên cứu với giáo viên phỏng vấn, cô ấy muốn nghe tôi giải thích phần giả thuyết và cách suy luận nghiên cứu.) 4. Tại sao chọn đề tài cho đề xuất nghiên cứu? 5. Cách đo lường biến quan trọng trong đề xuất nghiên cứu. 6. Tại sao chọn PolyU? 7. Tại sao chọn Hồng Kông? 8. Tại sao tôi còn nhỏ tuổi, có phải đã học vượt lớp không? (Giảng viên nói ông ấy có tuổi như tôi mới tốt nghiệp đại học.) 9. Câu hỏi của bạn. Phỏng vấn PolyU gồm ba giảng viên trong ban hội đồng, bao gồm trưởng nhóm PhD và giảng viên từ các khoa khác.

Tuần trước nhận được thư mời phỏng vấn, phỏng vấn vào ngày 8 tháng 2, với 4 giáo sư, phỏng vấn khoảng 35 phút. Câu hỏi: 1. Chào hỏi một chút, sau đó hỏi thẳng: Tại sao lại chọn làm nghiên cứu sinh tiến sĩ? 2. Giới thiệu về nghiên cứu của bạn. (Mình đã chuẩn bị một slide để trình bày) 3. Giáo sư đặt câu hỏi liên quan đến nghiên cứu, có một giáo sư người Ấn Độ hỏi mình nghe không rõ lắm, nên mình cũng cố gắng trả lời. 4. Hỏi có kinh nghiệm giảng dạy không, có vẻ trường này rất coi trọng việc giảng dạy. 5. Hỏi mình có câu hỏi gì không, và cuối cùng giáo sư giới thiệu sơ qua về thị trấn Amherst. Mong rằng mọi người trong diễn đàn cũng như bản thân mình đều nhận được offer mùa tuyển sinh này, mọi điều tốt lành, chúc mừng năm mới âm lịch.

3 giáo sư, phỏng vấn trong 30 phút. Các câu hỏi rất sâu sắc, có một vị giáo sư luôn giữ khuôn mặt nghiêm nghị. Phỏng vấn diễn ra lúc 2 giờ rưỡi sáng giờ Bắc Kinh. Tôi đã đặt báo thức dậy, sau vài câu hỏi cảm thấy bối rối, không biết trả lời như thế nào trước các câu hỏi của giáo sư. Sau khi kết thúc phỏng vấn, tôi mới nhớ ra cách trả lời. 1. Các câu hỏi rất kỹ thuật, về tương quan, bạn đã đạt được kết quả nghiên cứu như thế nào, tại sao bạn sử dụng mô hình đó? Tại sao bạn không dùng các mô hình khác? 2. Giải thích hồi quy tuyến tính? 3. Bạn đã đọc những bài báo khoa học nào? 4. Giải thích thế nào là Thống kê? 5. Bạn muốn nghiên cứu những lĩnh vực cụ thể nào?

Buổi phỏng vấn rất ngắn, với hai giáo sư. Về cơ bản chỉ hỏi một câu: Tại sao lại chọn Montreal? Phần còn lại là hỏi bạn có thắc mắc gì về chương trình không? Không có câu hỏi nào về nghiên cứu hay kỹ thuật, cảm giác như một buổi giải đáp thắc mắc.

Giáo sư phỏng vấn tôi là Joachim Vosgerau, suốt buổi phỏng vấn chỉ có một giáo sư, diễn ra khoảng 45 phút. Anh ấy rất thân thiện, còn đùa vài câu nữa, ngay đầu buổi hỏi tôi cuộc sống ở Hà Lan thế nào. Vào trọng tâm, ông hỏi trước về kinh nghiệm nghiên cứu trước đây của tôi, đặc biệt là liệu tôi có từng tự thực hiện thí nghiệm, thu thập dữ liệu hay phân tích dữ liệu không. Rồi ông hỏi tôi đang làm dự án với ai. Bởi vì dự án hiện tại của tôi là meta-analysis, ông hỏi tôi có gặp phải vấn đề gì không, do tôi chưa quen nên tôi trả lời là chưa biết vì dự án đang trong giai đoạn đầu. Phần hai là những câu hỏi ông đã đề cập qua email trước đó, gồm: năm nay tôi đọc bài báo nào hay nhất và tệ nhất. Tôi nói tổng cộng ba bài của CB, bài thứ ba là bài của ông ấy, từng được giảng viên hướng dẫn chúng tôi thảo luận trên lớp. Có vài điểm tôi đặt câu hỏi nên làm buổi phỏng vấn kéo dài hơn. Phần ba là tôi hỏi ông một số câu về dự án này. Tôi hỏi đầu tiên bao nhiêu sinh viên năm nay được cấp funding. Ông trả lời đại ý rằng ba vị trí đầu tiên chắc chắn có funding, nếu họ không nhận offer thì sẽ chuyển sang người xếp hạng tiếp theo. Cách xếp hạng cụ thể do bên quản lý (HR hoặc bộ phận gì đó, tôi không nhớ rõ) phụ trách, có bảng xếp hạng riêng, rồi họ sẽ tổng hợp hai bảng này làm bảng xếp hạng cuối cùng. Về cơ hội việc làm, theo ông nói không quá tốt vì CB mới mở chương trình ở Bocconi được 6 năm, nhưng đang dần cải thiện. Trước đây có người được tuyển vào CASS, Leeds, Amsterdam, Carnegie Mellon (vị trí dạy học). Năm nay do dịch bệnh nên chưa tìm được việc phù hợp, dự định năm sau sẽ tiếp tục thử job market. Cảm nhận cá nhân ông là việc tìm việc sau CB ngày càng khó khăn, nên học thêm kỹ năng định lượng cũng là cách tăng cơ hội việc làm. Họ có vẻ sẽ họp tuần tới để bàn cụ thể về số lượng tuyển CB và định lượng, kết quả cuối cùng theo dự đoán của ông có thể sẽ có đầu tháng Ba, vì chỉ có điều phối viên PhD mới biết.

1. Tại sao bạn chọn học tiến sĩ? 2. Giới thiệu về bài báo của bạn. 3. Tại sao bạn chuyển ngành? 4. Bạn quen biết đồng tác giả của mình như thế nào? 5. Giải thích cho tôi về một kết luận trong bài nghiên cứu đang làm. 6. Tại sao lại chọn Drexel? Ngày mai có kết quả, chúc may mắn.

Chỉ kéo dài 8 phút, phỏng vấn riêng với điều phối viên. 1. Bạn đã dùng những phần mềm (package) gì, và mỗi phần mềm dùng để làm gì? 2. Bạn đã nhận được lời mời làm việc hoặc phỏng vấn ở đâu chưa? 3. Mối quan tâm nghiên cứu của bạn là gì? 4. Tại sao bạn chọn học tiến sĩ? 5. Mục tiêu của bạn trong 5 năm tới liên quan đến việc học tiến sĩ là gì? Nội dung khá chung chung, cảm giác giáo sư rất bận. Có lẽ họ phải phỏng vấn rất nhiều người.

Hai tuần trước nhận được thư mời phỏng vấn, tuần này mới hoàn thành buổi phỏng vấn. Tổng cộng 30 phút, có 3 giáo sư cùng tham gia phỏng vấn. Đầu tiên, mình có 5 phút để giới thiệu về một dự án nghiên cứu đã thực hiện, sau đó họ sẽ hỏi một số câu hỏi cụ thể liên quan đến dự án đó. Các câu hỏi khác bao gồm: tự giới thiệu bản thân, lý do chọn học Tiến sĩ, kế hoạch nghề nghiệp trong tương lai, và mong muốn hợp tác với các giáo sư nào. Người Pháp thường nói chuyện với giọng điệu khá bình thản, nên mình cảm thấy khá lo lắng, không chắc chắn. Nghe nói kết quả sẽ ra vào tuần sau, hy vọng sẽ may mắn.